Choroby układu oddechowego są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na całym świecie. Na ich liście znalazły się zarówno pozornie niebezpieczne dolegliwości, na przykład alergia, jak i te poważniejsze – zapalenie płuc czy nowotwór. W wielu przypadkach wprowadzenie zmian w stylu życia może znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania. Dziś bierzemy pod lupę odpowiednią profilaktykę chorób układu oddechowego.
Najpowszechniejsze choroby układu oddechowego
Zanim opowiemy więcej o profilaktyce chorób układu oddechowego u dzieci i dorosłych, warto najpierw sprawdzić, które z nich są najpowszechniejsze. Na liście znalazły się:
- astma oskrzelowa – jej przyczyną są czynniki genetyczne i środowiskowe, a objawami duszności i świszczący oddech,
- gruźlica – jest wywoływana przez prątki gruźlicy oraz objawia się przewlekłym kaszlem, gorączką, bólem w klatce piersiowej i utratą masy ciała,
- zapalenie oskrzeli – przyczyną są wirusy i bakterie, a do objawów zaliczamy katar, gorączkę oraz kaszel suchy lub odkrztuszanie wydzieliny,
- zapalenie płuc – wywoływane przez wirusy i bakterie, do najważniejszych objawów zalicza się duszności, gorączkę i kaszel,
- alergie – przyczyn może być wiele, jednak do głównych alergenów zaliczamy roztocza, sierść zwierząt, czy pyłki traw, a do objawów katar, duszności, wysypkę i łzawienie oczu.
Do innych powszechnych chorób układu oddechowego zaliczamy również Przewlekłą Obturacyjną Chorobę Płuc (POChP), nowotwory płuc, bezdech senny, Zespół Ostrej Niewydolności Oddechowej (ARDS), bezdech senny, zapalenie zatok, anginę czy SARS.
Co więcej, choroby układu oddechowego można pod względem fizjologicznym podzielić na dwa rodzaje:
- choroby restrykcyjne (są bezpośrednio związane z obniżoną pojemnością płuc),
- choroby obturacyjne (wynikają z ograniczenia przepływu powietrza w płucach).
Dlaczego profilaktyka chorób układu oddechowego jest ważna?
Profilaktyka chorób układu oddechowego to najprostszy i najtańszy sposób na zadbanie o zdrowie. Jej celem jest zapobieganie lub wczesne wykrycie i leczenie różnych dolegliwości. Można podzielić ją na:
- profilaktykę wczesną (propagowanie zasad zdrowego stylu życia),
- profilaktykę pierwotną (zapobieganie chorobom),
- profilaktykę wtórną (wczesne wykrycie i leczenie).
Najważniejsze zasady profilaktyki chorób układu oddechowego
Pierwszą i najważniejszą zasadą profilaktyki chorób układu oddechowego jest rezygnacja z palenia tytoniu lub niesięganie w ogóle po pierwszego papierosa. Powszechnie wiadomo, że zawiera on mnóstwo szkodliwych substancji – butan, nikotynę, amoniak, tlenek węgla, toluen, kwas stearynowy, a nawet arszenik. Pod wpływem nawet sporadycznego wdychania dymu papierosowego (i to nawet w przypadku biernych palaczy) wydolność organizmu zostaje obniżona. Dodatkowo palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworu krtani, gardła, płuc czy przełyku oraz zaostrza ataki astmy.
Kolejnym doskonałym sposobem na profilaktykę chorób układu oddechowego jest regularna aktywność fizyczna, która ma bezpośredni wpływ na prawidłowe rozwinięcie i zwiększenie pojemności płuc oraz wzmocnienie mięśni oddechowych i przepony. Ćwiczenia mają również pozytywny wpływ na ułatwienie wymiany gazowej.
Warto również zadbać o odpowiednią dietę i ograniczenie stresu, unikanie kontaktu z osobami chorymi i palaczami oraz regularne wietrzenie pomieszczeń. Do zasad profilaktyki chorób układu oddechowego zalicza się również konkretne zalecenia związane z różnymi jednostkami chorobowymi. Są to między innymi:
- gruźlica – szczepienia, badanie RTG płuc,
- alergia i astma oskrzelowa – unikanie lub ograniczenie kontaktu z alergenem, dbanie o czystość w pomieszczeniach i ich regularne wietrzenie,
- zapalenie płuc – brak kontaktu z chorymi, zadbanie o całkowite wyleczenie przeziębień i grypy, unikanie wychładzania organizmu,
- nieżyt nosa – przestrzeganie higieny, unikanie kontaktu z chorymi, ograniczenie ekspozycji na szkodliwe alergeny.
Programy profilaktyki chorób układu oddechowego dostępne w Polsce
Warto pamiętać, że NFZ prowadzi programy profilaktyki chorób układu oddechowego, których celem jest nie tylko zapobieganie, ale także wcześniejsze wykrywanie problemów ze zdrowiem, co może automatycznie zwiększyć szanse na całkowite wyleczenie. Aktualnie pacjenci mogą skorzystać między innymi z:
- programu profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP),
- programu profilaktyki Raka Płuca.
Program profilaktyki chorób odtytoniowych ma za zadanie poprawić świadomość w zakresie szkodliwości palenia, zwiększyć procent wczesnego wykrycia POChP i innych problemów ze zdrowiem oraz zmniejszyć zachorowalność. Program jest przeznaczony dla wszystkich osób palących tytoń. Aby z niego skorzystać, wystarczy zgłosić się do placówki, która ma podpisaną umowę z NFZ.
Z kolei program profilaktyki, który jest jednym z najczęstszych przyczyn zgonów w przypadku nowotworów, jest przeznaczony dla dwóch grup wiekowych: 55-74 lat oraz 50-74 lat. W każdej z nich obowiązują inne kryteria. W ramach programu pacjenci mają wykonywaną niskodawkową tomografię komputerową.
